Şafii mezhebine göre, cuma namazından sonra öğle namazını kılmak gerekir mi?

Değerli kardeşimiz,

Cuma namazından maksat, müminlerin Rablerine karşı huşu içinde bir araya gelip toplanmaları, aralarındaki dostluk bağlarını güçlendirmeleri, kin ve düşmanlık duygularını yok etmeleridir. Cuma namazı kılınan mescidlerin gereksiz yere çoğaltılması durumunda, Müslümanlar birkaç mescide dağılıp bölünmekte, cemaatleşmenin faydası hissedilmemekte, dolayısıyla cuma namazından elde edilmesi umulan feyiz ve bereketten yeterince istifade edilememektedir.

Cuma mescidlerinin sayısı gereksiz yere çoğaltıldığı takdirde, yalnızca ilk kılınan mescidde bulunanların cuma namazı sahih olur. Diğer mescidlerdeki cemaatlerden önce kıldıklarını kesin olarak bilenler, cuma namazını sahih olarak kılmış olurlar. Diğer mescidlerdekiler ise sadece öğle namazını kılmış olurlar. Bunun için ölçü, iftitah tekbiridir. Namazı önce kılmış olmak için iftitah tekbirlerinin, başka mescidlerdeki cemaatten önce alındığının kesin olarak tesbit edilmesi şarttır. Eğer bu tesbit yapılamaz da hepsinin aynı anda iftitah tekbiri aldıkları anlaşılır ya da bu hususta şüpheye düşulürse, hepsinin cuma namazı bâtıl olur. Bu durumda hepsinin bir araya gelerek cuma namazını iade etmeleri gerekir. Şayet bu mümkün olmazsa, cuma yerine öğle namazını kılmaları gerekir.

Hanefi mezhebine göre, birden fazla mescidde cuma namazı kılınması, ihtiyaçtan ötürü olmasa bile her mesciddeki cuma namazı sahih olur ve bunda herhangi bir sakınca da söz konusu olmaz. Bir mesciddeki cemaatin diğer mesciddeki cemaatten önce kılmış olması da cuma namazının sıhhatine zarar vermez.

Bir yerleşim birimindeki cuma cemaatinin tek mescide sığmaması, birden fazla mescidde cuma namazı kılınmasını zorunlu hale getiren bir ihtiyaçtır. Cuma mescidleri ihtiyaç sebebiyle birden fazla olursa, hepsinde kılınan cuma namazları sahih olur ve bundan sonra öğle namazını kılmaları zorunlu olmayıp sadece mendup olur. Nitekim imam Şafiî Bağdat'a gittiğinde, orada birkaç yerde cuma namazı kılındığını görmüş ve bu duruma ses çıkarmamıştır.1

Cuma namazının birden fazla mescidde kılınması durumunda sahih olmayacağı düşüncesinden hareketle, Hanefî mezhebi mensupları münferit olarak zuhr-i ahîr niyetiyle dört rekât; Şafiî mezhebi mensupları ise cemaat halinde dört rekât öğle namazı iadesi kılmaktadırlar. Oysa aynı yerleşim birimindeki cuma namazı mükelleflerinin tek camiye sığmamaları zaruretine binaen, birden fazla mescidde cuma namazı kılınmasının sahih olacağında şüphe yoktur ve bu takdirde muhtelif camilerdeki cemaatlerin zuhr-i ahîr namazı kılmaları da gerekmez.2

Kaldı ki böyle bir namazın kılınması, bir vakitte iki namazın farz olduğu gibi yanlış bir inanışın insanlar arasında yayılmasına yol açacaktır. Nitekim Din İşleri Yüksek Kurulu da 26 Mart 2002 tarihinde yaptığı bir toplantıda, cuma namazından sonra zuhr-i ahîr namazı kılınmasına gerek olmadığını karara bağlamıştır.

Kaynaklar:

1. Nevevî, el-Mecmû'. 4/452.
2. Zûhaylî, el-Fıkhü'l-islâmi. 2/1302.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet