Hadis alimleri kime denir, bununla ilgili kitap var mıdır?

- Hadis alimlerini tanıtan, yani biyografileri yazılmış bir eser biliyor musunuz?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Hadisleri öğrenip rivayet etmekle meşgul olan kimseye "muhaddis" denir. Daha geniş manasıyla, "rivayet ettiği hadisleri senediyle birlikte nakleden ve bu hadislerin metinlerini ezbere bilen, senedlerindeki râvilerin güvenilirliği konusunda görüşleri bulunan kimse" demektir.

Bazıları, hadis âlimlerinden usulüne uygun şekilde hadis öğrenen ve rivayet eden herkese muhaddis demiştir.

Hadis talebesi olmaya karar veren bir kimsenin öncelikle Sahîhayn/Buhari-Müslim, ardından Ebû Dâvûd ve Nesâî'nin es-Sünenleri ile Tirmizî'nin el-Câmiu's-sahîh'indeki hadisleri okumaya ve anlamaya çalışması, bu arada Beyhakî'nin es-Sünenü'l-kübra'sını, Ahmed b. Hanbel'in el-Müsned'i, İmam Mâlik'in el-Muvatta'ı başta olmak üzere, ahkâma dair hadisleri ihtiva eden câmi'leri, ayrıca Ahmed b. Hanbel'in Kitâbü'l-İlel'i ile bu konudaki diğer eserleri, Buhârînin et-Târîhu'l-kebîr’i ve İbn Ebû Hâtim'in el-Cerh ve't-tadîl'i gibi rical kitaplarını, İbn Mâkûlâ'nın el-İkmâl'i gibi isim, lakap, künye ve nisbelerin doğru bir şekilde tesbitine yardımcı olan eserleri okuması uygun görülmüş, ayrıca hadis âlimlerinden bin adet hadis cüzü dinlemiş olması gerektiği söylenmiştir.

Hadis öğrenmek isteyen kimse bu işi Allah rızâsını kazanma ve Hz. Peygamber (asm)'in sünnetini yaygınlaştırarak ona hizmet etme niyetiyle yapmalı, hadisi menfaatlerine alet etmemeli, Allah rızâsı için öğrenilmesi gereken bir ilmi dünyalık elde etmek için öğrenen kimsenin kıyamet gününde cennet kokusu duyamayacağını (Ebû Dâvûd, İlim, 12) unutmamalı, Resûl-i Ekrem'in, âhirette faydası görülecek şeyleri elde etmeye çalışıp, bu hususta Allah'tan yardım dilenmesi ve acze düşülmemesi yolundaki tavsiyesini (Müslim, Kader, 34) tutmalıdır. Allah'tan yardım ve başarı istemeli, kendisini doğru yola ulaştırmasını niyaz etmeli, hadis âlimlerinin ahlâkını öğrenerek onlar gibi yaşamaya çalışmalıdır.

Muhaddisin, rivayet ettiği hadislerden hüküm çıkarabilmesi ve usûl-i hadîs yanında usûl-i fıkhı da bilmesi arzu edilmekle beraber, bu niteliğe sahip kimselerin az sayıda bulunduğu, muhaddislerin çoğunun rivayet tekniğini iyi bilmekten öteye geçemediği görülmektedir.

Hadiste yeterli olmayan kimselerin çok sayıda hadis kitabını anlamadan okuması, çok hadisi ezbere bilmesi fazla önemli sayılmamış, rivayet kurallarından haberi bulunmayan ve öğrendiğini yaşamayan kimseler muhaddis kabul edilmemiştir.

Bir muhaddiste hadisi dinleme, ezberleme, anlama, onunla amel etme ve başkalarına öğretme şeklinde beş özelliğin bulunması gerekli sayılmıştır. (bk. TDV İslam Ansiklopedisi, Muhaddis md.)

Gerek hadis usulü ve hadis edebiyatı gerekse de hadisçiler hakkında bilgi almak için aşağıdaki eserlere bakılabilir:

1. Hadis Edebiyatı, İ. Lütfi Çakan, İFAV Yayınları.
2. İlk Devir Hadis Edebiyatı (trc. Hulusi Yavuz], İstanbul.
3. Hadis ve Hadisçiler, Muhammed Ebu Zehv, Ensar Neşriyat.
4. Hadis Edebiyatı Tarihi, Muhammed Zübeyr Sıddıki, Yeni Zamanlar Yayınları.
5. Hadis Edebiyatı, İsmail Lütfi Çakan.
6. Hadis Edebiyatında Zevaid Kitapları, Dr. Abdullah Karahan, Sır Yayıncılık.
7. Hadis İlimleri Edebiyatı, Mücteba Uğur, Diyanet Vakfı Yayınları.
8. Hadis Tarihi, İzmirli İsmail Hakkı, Darulhadis Yayıncılık.
9. Hadis Tarihi, Talat Koçyiğit, Diyanet Vakfı Yayınları.
10. Hadis Tarihi, P rof. Dr. Ahmet Yücel, İFAV Yayınları.
11. Hadis Usulü, Ahmet Yücel, İFAV Yayınları.
12. Hadis Usulü, Talat Koçyiğit, Diyanet Vakfı Yayınları.
13. Hadis Usulü, İ. Lütfi Çakan, İFAV Yayınları.
14. Kadınların Hadis İlmindeki yeri, Nusrettin Bolelli, İFAV Yayınları.
15. Sahabe ve Hadis Rivayeti, NevzatAşık, İzmir 1981.
16. Selçuklu Devri Muhaddisleri, Nuri Topaloğlu, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet