Hâlâ ayıklanmaya muhtaç ve kullanılan hadisler var mıdır?

- Hadisler her ne kadar süzgeçten geçse de sahih diye nitelenen hadislerde sorunlu olanlar var mıdır? - Bazı ilahiyat profesörlerinin makalelerinde, kitaplarında sahih hadislere karışan uydurmaların olduğunu sezdiren şüphe ifadeleri var. - Şayet böyle bir durum varsa bu nasıl anlaşılabilir?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Aynı hadis konusunda farklı görüşler olabilir. Örneğin İbnü'l-Cevzi'nin zayıf dediği bir irivayete, İbn Hacer sahih diyebilir. Hatta bir alimin uydurma dediği bir söze, bir başka alim zayıf veya sahih diyebilir.

Bu açıdan imamlarımız ve müçtehitlerimiz bir rivayet hakkında ulaştığı sonuca göre onunla amel etmiş veya etmemiş olabilir.

Ancak, bugün bir kimse "Bu rivayete alimlerimiz hadis demiş, ama ben bunu hadis olmaktan çıkarıyorum." diyemez. Bu anlamda -soruda da ifade edildiği şekliyle- "ayıklama" yapılamaz. Böyle bir anlayış ve uyglama hem hadis ilmi açısından hem de diğer kurallar bakımından uygun değildir.

Diğer taraftan, Peygamberimize (asm) ait olduğu söylenen rivayetlerin ona ait olup olmadığı, eğer ona ait ise, bunun zayıf, hasen, sahih gibi hangi kategoriye girdiği zaten yapılmıştır. Bu nedenle "hadisleri ayıklama" demek yerine, "Peygamberimize ait olduğu söylenen sözlerden ona ait omayanların ayıklanması" şeklinde söylenmesi daha doğru olur. Bu maksatla eserler yazılmış ve rivayetlerin ilk derlendiği ve toplandığı zamandanberi yapılagelmiştir.

Şimdi yapılması gereken ise, bir rivayet hakkında İslam alimlerinin görüşlerini bildirmek, onunla amel edilip edilmediğini açıklamak, zayıf bile olsa hadis olduğu söyleniyorsa, onu günümüz insanının anlayacağı şekilde açıklamaktır.

Bir kimse, hadis alimlerinin yani "muhaddisler"in hadis dediği bir rivayeti anlayamıyorsa veya aklına uygun olmadığını düşünüyorsa; "Bunun bir açıklaması, bir tabiri, bir tevili vardır." demeli, işin uzmanlarına sormalı ve o hadis hakkında ileri geri konuşmamalıdır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet