Kim fazla veya noksan yaparsa hakkını vermemiş, haddi aşmış olur, hadisi ne demektir?

- Cabir (ra) şöyle demiştir; "Resulullah, ayaklarımızı yıkamamızı emretti, kendisi de yıkadıktan sonra 'Kim fazla veya noksan yaparsa hakkını vermemiş, haddi aşmış olur.' buyurdu."
- Bu hadisteki fazla yapmak fiili vesvese ile birden fazla yıkamak anlamında mıdır?

Değerli kardeşimiz,

Bu hadisin asıl kaynağı için bk. Ebu Davud, Ebu Davud, Taharet 51, h.no: 135.

Rivayete göre, bir adam Hz. Peygamber (asm)’e gelerek, “Ya Resulellah! Abdest nasıl alınır?” diye sordu.

Bunun üzerine, Peygamberimiz (asm) bir kapta su getirilmesini istedi. Önce ellerini üç defa, sonra yüzünü üç defa, sonra kollarını üç defa yıkadı. Sonra da başını meshetti. Sonra iki şahadet parmağıyla kulaklarının iç kısmını, baş parmağıyla da kulaklarının dış kısmını meshetti. Sonra da ayaklarını üçer defa yıkadı. Sonra da şöyle buyurdu:

“İşte abdest böyle alınır. Kim bundan fazla veya noksan yaparsa, hakkını vermemiş ve haddini aşmıştır.”

Bu hadis sahihtir. (bk. Nevevi, Mecmu, 1/418-419; Avnu’l-Mabud,1/156-157)

Muhakkik bazı alimlere göre, hadiste yer alan “noksan yapmak” ifadesi şazdır, sahih rivayetlere aykırıdır. Çünkü, İslam alimlerinin ittifakıyla üç defadan daha az yıkmakta bir sakınca yoktur. Hz. Peygamber (asm)'in de abdest alırken bazen iki defa, hatta bir defa uzuvlarını yıkadığı da sabittir. (bk. Avnu’l-Mabud,1/157)

Ebu Davud’un dışında diğer sahih rivayetlerin hiç birinde noksan yapmak ifadesi yoktur. (Nevevi, Mecmu, 1/438)

Nitekim, Nesai’de de aynı hadis rivayetine yer verilmiş, fakat “Noksan yapma” ifadesine yer verilmemiştir. (bk. Nesai, Taharet 105, h.no: 140)

Hadiste yer alan “isaet = kötü, adaba aykırı” ifadesi, üçten noksan bırakmaya, haddi aşmak ise üçten fazla yıkamaya yöneliktir.

Bunun hükmü hakkında farklı yorumlar olmakla beraber, alimlerin büyük çoğunluğuna göre, organları üç defadan az yıkamanın mekruhluğu bile söz konusu değildir.

Üç defadan fazla yıkama konusu ise, ihtilaflıdır. Bu farklı yorumlara göre haramdır veya tahrimen mekruhtur veya caiz değildir yahut tenzihen mekruhtur yahut da daha iyisini terk etmektir, kerahetten hali değildir. Çünkü, hem su israfı vardır, hem de Hz. Peygamber (asm)'in sünnetine aykırıdır. (bk. Nevevi, 1/438-440; Avnu’l-Mabud, a.g.y)

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet