Neden insan ile Allah’ı bir gösteren anolojinin yanlış anoloji olduğunu söylemiyoruz?

- Bu iki durum birbiriyle çelişkili değil mi?
“Ben tanrı olsaydım tüm insanları bu çileyi çektirmeden cennete koyardım. O halde ben tanrıdan daha merhametliyim ve tanrıdan daha merhametli kimsenin olamayacağına göre tanrı denen şey çelişkilidir. O halde tanrı yoktur.”
- diyen bir kimseye insan ile Allah’ı bir gösteren anolojinin yanlış anoloji olduğunu söylerken
"Nasıl ki zengin bir insanın iki fakir insandan birine para verip öbürüne para vermemesi adaletsizlik değil ise Allah’ın yarattığı insanların kimisini tam yaratıp kimisini de eksik yaratması adaletsizlik değildir.’’
- diyen bir kimseye neden insan ile Allah’ı bir gösteren anolojinin yanlış anoloji olduğunu söylemiyoruz?
- Bu iki durum birbiriyle çelişkili değil mi?

Değerli kardeşimiz,

Her iki anolojik yaklaşım da sorunludur.

Allah’ın varlığı ile ilgili akıl yürütmelerde analoji antropik veya psikolojik temelli kurulamaz. Eğer böyle kurulursa, olumlu ya da olumsuz olsun sorunlu olur.

Örneklere göre insanları çile çektirmeden cennete koyacak bu kişi, kötülük yapmış olanları da cennete koyarak zalim olduğu gibi, iki fakirden birine keyfince ikram edip diğerine etmeyerek mahrum bırakan da adil değildir.

Öte yandan bilimsel doğrularımız da analojik genelleme mahiyetindedir. Bu analojik niteliğinden dolayı bilimsel teorilerimiz de eleştirilemez.

Analoji, tıpkı totoloji gibi insan aklının bir çalışma biçimidir. Bunu ölçü alarak imana ait alana girmek, kelime oyunlarından öteye geçmeyen absürtlükler üretmemize neden olur.  

Rasyonel düşünme gereği analoji, evrenin süreç içerisinde akıllı yaşamı netice verecek şekilde gelişmesinden dolayı, bir düzenleyici ilkesinin ya da süreci yürütücü evren dışı bir fail nedenin veya erkin mevcudiyetine kıyas ya da benzetme yoluyla ulaşmak demektir.

Ancak bu ulaşılan sonuç zorunlu olarak tanrı değildir.

Allah Teala'ya iman edenler analoji yoluyla bu imana ulaşmazlar. Analojiye, iman ettikleri Allah’ın mevcudiyetini diğer insanların akıl yürütmelerine yaklaştırmak için kullanırlar.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet