Peygamberimiz Hz. Muhammed’in “Çocuk iken ölenler, bunaklar, hak dinden haberi olmayanlar hesaba çekilecek.” dediği doğru mudur?

Yine, “Toprağa gömen de gömülen de ateştedir.” diye bir rivayet var mıdır?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Cevap 1:

Alimlerin bir kısmına göre, bu ve benzeri rivayetler doğrudur. Bunlar, özel bir imtihana tabi tutulurlar ve nihayet ya cennete veya cehenneme girerler.

Diğer bir kısmı alimlere göre ise, bu konudaki rivayetlerin hiçbiri mütevatir değil, hepsi de âhâd hadislerdir. Kur’an’ın,

 “Bir elçi/paygamber göndermeden kimseye azap edecek değiliz.” (İsra, 17/15)

mealindeki  ayeti gibi açık naslarına aykırı olan bu rivayetlere itibar edilmez.

Eşarî ekolüne bağlı kelamcılar, usulcüler ve Şafiî fakihlerin cumhuruna göre, Fetret ehli olanlar ceza görmekten muaftır. Fetret ehlinden bazılarının ceza gördüklerine dair bazı ahad hadis rivayetleri, bu kesin hükmü ortadan kaldıramaz, olsa olsa bazı hususî şahısların hususî suçlarından ötürü bir ceza söz konusu olabilir. Çünkü, peygamberler gelmeden kimseye ceza verilmeyeceğine dair bilgiye (ayetin hükmüne) göre de fetret devrinde yaşayanların da ceza görmemesi gerekir. Çünkü, her iki durumda da ilgili insanların ilâhî mesajlar hakkında bilgi sahibi olmamaları söz konusudur. (bk. Alusî, İsra, 17/15. ayetin tefsiri)

Meşhur alimlerden Katade de söz konusu ayeti yorumlarken şunları söylemiştir: Allah, daha önce –elçiler vasıtasıyla -Allah’tan bir haber almadan, O’ndan -uyarıcı veya müjdeleyici- kendilerine bir açıklama gelmeden hiç kimseye azap etmez. Çünkü O, ancak suçları sebebiyle insanları cezalandırır, (peygamberler gelmeden bir emir ve yasak söz konusu değil ki, ona muhalefet etmekten dolayı bir suç söz konusu olsun). (Taberî, 17/15. ayetin tefsiri)

Özetlersek, İbn Kesir gibi bazı alimler, bu hadislerin sıhhatine hükmetmişler ve bu imtihanların ahirette olabileceğini belirtmişlerdir. Buna mukabil, İbn Adbdu’l-Ber gibi diğer bir ksım alimler, “ahiret imtihan yeri değildir” diyerek bu hadislerin zayı olduğuna hükmetmişlerdir. (bk. İbn Kesir, 17/15. ayetin tefsiri)

Cevap 2:

"Diri diri toprağa gömen de gömülen de cehennemdedir." anlamındaki rivayet Taberanî’de vardır. (el-Kebir: h.no: 6319-20) Bu rivayeti İbn Kesir de zikretmiş ve bunun yanında,

“Peygamber cennettedir, şehitler cennettedir, çocuklar cennettedir, diri diri toprağa gömülenler cennettedir.” (bk. İbn Kesir, Tekvir:81/8. ayetin tefsiri)

malindeki rivayete de yer vermiştir. İbn Kesir’in bu iki rivayeti birlikte zikretmesi, ilgili hadisin durumunun zayıflığına bir işaret sayılabilir.

Yine rivayete göre, İbn Abbas da “Müşriklerin çocukları cennettedir, bunun aksini söyleyen yalan söylemiş olur.” derken, söz konusu ayeti delil olarak getirmiştir. (İbn Kesir, a.y) Yani İbn Abbas, müşriklerin çocuklarının cennetlik olduğunu söylerken, “toprağa gömülen kız çocuklardan niçin öldürüldükleri konusunda soruldukları zaman” mealindeki ayetten, müşriklerin çocukları olan ve toprağa gömülenlerin cennete gideceklerini anlamış ve bundan da bütün müşriklerin çocuklarının cennete gidecekleri hükmünü çıkarmıştır.

Özetle: Bu gibi farklı hükümler ihtiva eden hadisler konusunda bir hükme varmak için, hangisinin daha sahih, veya hangisinin daha sonra varid olduğunu, bunlardan birinin neshedilip edilmediğini, ilk zamanda konuyu öyle anlayan peygamberimizin daha sonra Allah’ın bildirmesiyle son hükmüne son noktayı koyup koymadığını bilecek kuvvetli bir müktesebatın olması gerekir.

Bu sebeple, bu gibi rivayetlerin hakikatini Allah’ın ve resulünün ilmine havale etmek en sağlam yoldur.

Hadisin sahih olmadığını söylemek, kolaycılığa kaçmak olduğu gibi, farklı  hadis rivayetlerinin görünürdeki çelişkisine bakarak İslam’da tereddüt etmek, ona şüphe ile bakmak insan için çok tehlikeli bir tavır olur.

İmam Gazzali’nin de ifade ettiği gibi, “Ne mutlu haddini bilene, haddini aşmayana...” düsturu çok büyük öneme sahiptir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet