MEDİNE ve AHALİSİ

Resûl-i Ekrem Efendimizin hicretiyle Medine, İslâm merkezi haline gelmiş oluyordu. Bu bakımdan o zamanki Medine ve ahalisi hakkında kısaca mâlumat vermekte fayda vardır.
Şimdiki gibi o zaman da Medine, Arabistan Yarımadasının mühim şehirlerinden biri sayılıyordu. Vadi olan arazisi oldukça genişti. Vadi tamamen dağlarla çevriliydi. İklimi tatlı, arazisi münbitti. Havası güzel, suyu serin ve oldukça boldu. Yağışı Mekke`den fazlaydı.
Hz. Resûlullahın hicretine kadar şehir Yesrib ismini taşıyordu. Bu adı, buraya ilk gelip yerleşen "Yesrib" isimli Amalikalidan aldığı söylenir.393 Ancak, bu kelimede "fesad" mânâsı bulunduğundan Peygamberimiz bu ismi beğenmedi ve onu "Medine" diye değiştirdi. Artık Müslümanlar arasında şehir "Yesrib" diye değil, "Medine" adıyla anılmaya başladı. Bir ara "Medinetü`n-Nebî" diye anıldıysa da, sonraları sadece "Medine" olarak kaldı. Tarihçiler Medine`nin 94 kadar ismi bulunduğunu kaydederler ve bunları teker teker zikrederler.
Medine`de Müslümanlardan başka Yahudî ve Hıristiyanlar da oturuyordu. Bu bakımdan nüfusu kalabalık bir şehirdi. O zamanki nüfusunun 10 bin civarında olduğu tahmin edilmiştir.
Buradaki Müslümanlar Evs ve Hazreç kabilelerine mensup idiler. Evs ve Hazreç adındaki iki kardeşten üreyip çoğalan bu iki kabile arasında Arapların seciyeleri icabı ihtilâflar, kavgalar ve çarpışmalar birbirini kovalamıştı. Bu dahili muharebelerin sonuncusu Buâs Harbi idi ki, yüz yirmi sene devam etmiş ve Efendimizin Medine`ye hicretlerinden beş sene kadar önce son bulmuştu. Bu kanlı muharebede her iki taraftan da en namlı bahadırlar ölmüş veya malûl düşmüşlerdi. İşte Ensar böyle perişan bir vaziyette iken Resûl-i Kibriyâ Efendimizin hicreti vuku bulmuştu.
Hicret-i Nebevî ile bu iki kardeş arasındaki düşmanlık, eski uhuvvet ve muhabbetle kayboldu. Dargınlık ve kırgınlıklar tamamen ortadan kalktı. İki taraf şâirlerinin okudukları kahramanlık ve şecâat destanları Arap edebiyatını dolduran ve senelerce kadınlar, çocuklar tarafından terennüm edilen bu asırlık düşmanlığın yeni bir uhuvvete dönmesi, hiç şüphesiz Cenâb-ı Hakkın, Sevgili Efendimize ihsan ettiği bir armağanıdır.394
Hz. Âişe (r.a.) der ki: "Buâs günü, Allah`ın kendi Resûlü (a.s.m.) için hazırladığı bir gündür ki, bu muharebenin neticesi üzerine Resûlullah (a.s.m.) Medine`ye hicret etmiştir. Öyle ki, hicret sırasında birbirleriyle çarpışmış Evs ve Hazreç`lerin cemiyetleri dağılmış, eşrafı öldürülmüş ve yaralanmıştı. Bu perişanlık üzerine Allah, birbirleriyle çarpışıp durmuş olan Ensar`ın İslâm camiâsına girmeleri için bu günü Resulüne hazırlamıştır."395
Buradaki Yahudiler ise üç kabileye mensup idiler: Beni Kaynuka, Beni Kurayza ve Beni Nadr.
Şehirde sayıları en az olan Hıristiyanlardı. Bunlar İslâmın Medine`de hızla yayılışı karşısında tahammül edemediler ve kısa bir zaman sonra Medine`den ayrıldılar. Uhud Savaşında müşrikler safında Müslümanlara karşı savaşan bu Hıristiyanlar, sonraları Bizans`a sığınmışlardır.
Siyasî hayat itibariyle Medine, o sırada ibtidaî denecek bir seviyede idi. Henüz kabile hayatı yaşanıyordu. Tıpkı müşrik Araplarda olduğu gibi, Yahudilerde de her kabile kendi başına müstakil bir topluluk teşkil ediyordu. Kendi reislerinden başka hiç bir otorite kabul etmiyorlardı.
Burada, eşitlik mefhumundan ve tatbikatından da uzak bir hayat tarzı hâkimdi. Meselâ, güçsüz kabilelere ödenen diyet, güçlü ve nüfuzlu kabilelere ödenen diyetin yarısı idi. Cemiyet hayatı kanunlardan mahrum bulunuyordu. Gerektiğinde hakemler seçiliyor ve bu hakemlerin şahsî kanaat ve görüşlerine göre hüküm ve kararlar veriliyordu. Okuma yazma bilenlerin sayısı oldukça azdı.
İşte Peygamber Efendimiz coğrafi, siyasî, içtimâî yönleriyle ana hatlarını anlattığımız böyle bir şehre hicret edip gelmişti. Önünde mühim vazifeler vardı ve halli gereken çok ağır meseleler kendisini bekliyordu.

Abdullah bin Selâm`ın Müslüman Olması
Hz. Yusuf`un (a.s.) sülâlesinden olan Abdullah bin Selâm, Medine Yahudîlerinin ileri gelen âlimlerinden biri idi.
Büyük bir âlim olan babası Selâm`dan birçok şeylerle birlikte, Tevrât`ı ve tefsirini öğrenmişti. Ayrıca babası âhirzamanda gelecek peygamberin sıfat ve alâmetleriyle yapacağı işleri de kendisine anlatmış ve "Eğer, o Hârun neslinden gelirse, ona tâbi olurum. Yoksa tâbi olmam" demişti. Selâm, Efendimiz henüz Medine`ye gelmeden önce vefât etmişti.
Resûl-i Kibriyâ Efendimizin Medine`ye gelişini Müslümanlara müjdeleyen Yahudinin sesini Abdullah bin Selâm da işitmiş ve kendisini tutamayarak, "Allahü Ekber" deyip tekbir getirmişti.Bunu duyan halası, "Allah seni umduğuna erdirmesin! Vallahi, Mûsa Peygamberin geleceğini duymuş olsaydın bundan fazlasını yapmazdın" diyerek ona çıkışmıştı.
Abdullah ise, "Ey hala! Vallahi, gelen onun kardeşidir. O da onun gibi bir peygamberdir!" demişti.Bunun üzerine halası, "Yoksa kıyâmete yakın gönderileceği bize haber verilen peygamber bu mudur?" diye sormuştu. Abdullah, "Evet" cevabını verince de, "Öyle ise davranışında haklısın" demişti.396
Resûl-i Kibriyâ Efendimiz Medine`ye teşrif buyurdukları zaman, Abdullah bin Selâm da onu görmek için gitmiş ve Efendimizin nûrlar saçan mübârek simasını görünce, "Şu simâda yalan yok! Şu yüzde hile olamaz" diye kendi kendine söylenmişti.397

Peygamberimize Soru Sorması ve İslâmı Kabulü
Resûl-i Ekrem Efendimiz henüz Ebû Eyyûb el-Ensarî Hazretlerinin evinde misafir kaldığı bir sıradaydı. Abdullah bin Selâm da Efendimizi ziyarete geldi ve ona bir takım suâller sordu. Tevrat`tan sorduğu suâllerine yine Tevrat`a uygun cevaplar alınca şehâdet getirerek Müslüman oldu.398
Sonra da şöyle dedi:
"Yâ Resûlallah! Yahudî milleti iftiracı, yalancı bir millettir. Yarın benim Müslüman olduğumu duyunca türlü yalanlar uydurup iftirâda bulunurlar. Müslümanlığım duyulmazdan önce beni onlardan sorup mevkiimi tasdik ettiriniz!"
Peygamber Efendimiz, onu bir tarafa gizleyip Yahudî ileri gelenlerinden bazılarını dâvet etti ve onlara, "Ey Yahudî cemaâtı, siz benim Allah tarafından gönderilmiş bir peygamber olduğumu pek iyi bilirsiniz. Ben hak dinle geldim, Müslüman olunuz" dedi.
Yahudîler, "Biz, senin peygamber olduğunu bilmiyoruz" diye karşılık verdiler ve bu sözlerini üç sefer tekrarladılar.Bundan sonra Resûl-i Ekrem, "Sizin içinizde Abdullah bin Selâm adında birisi var, o nasıl bir kişidir?" diye sordu.
Yahudîler, "O, bizim içimizde hayırlı bir babanın oğludur. Kendisi de, babası da en faziletlimiz, en âlimimizdir" diye şehâdet ettiler.
Resûlullah, "Abdullah bin Selâm Müslüman olursa siz ne dersiniz?" diye sordu.
Yahudîler, "Hâşâ! Abdullah İbn-i Selâm, hiç bir vakit Müslüman olamaz" dediler. Efendimiz suâlini üç sefer tekrarladı. Onlar, her seferinde de aynı inkârî cevabı verdiler.Bunun üzerine Resûl-i Kibriyâ Abdullah İbn-i Selâm`ı yanına çağırdı, "Yâ İbn-i Selâm, gel!" buyurdu.
Abdullah saklı bulunduğu yerden çıktı ve kelime-i şehâdet getirerek Müslüman olduğunu ilân etti.
Yahudilere de, "Ey Yahudî cemâatı! Allah`dan korkunuz! Size geleni kabul ediniz. Vallahi, siz de bilirsiniz ki; o yanınızdaki Tevrat`ta ismini ve sıfatını bulduğunuz Resûlullahdır" diyerek onları İslâma dâvet etti.399
Fakat Yahudîler, "Sen yalan söylüyorsun! Sen şerir oğlu şerîrimizsin" dediler ve onu, kıymetini düşürmek için türlü türlü kusur ve kabahatlar isnad ederek kötülediler.Abdullah bin Selâm, "Yâ Resûlallah! Korktuğum işte bu idi. Ben, sana onların gaddar, yalancı, fâcir ve müfteri bir millet olduğunu haber vermemiş miydim? İşte dediğim çıktı!" dedi.400
Resûl-i Ekrem, Yahudîleri huzurundan çıkardı. Abdullah bin Selâm ise evine gitti. Onun dâveti ile bütün ev halkı ve halası da Müslüman oldu.401
Yahudîlerin bazı ileri gelenleri Abdullah bin Selâm`ı türlü türlü desise ve sözlerle Müslümanlıktan vazgeçirmeye çalıştılarsa da muvaffak olmadılar.
Abdullah bin Selâm`la birlikte bir çok Yahudî âlimi de samimi olarak İslâmı kabul edip Müslümanlıkta sebât gösterdiler. İman etmeyen diğer Yahudî âlimleri ise, "Muhammed`e bizim şerlilerimiz tâbi oldu. Eğer hayırlı olsalardı atalarının dinini terketmezlerdi" diye ileri geri konuşmaya başladılar.
Bunun üzerine Cenâb-ı Hak indirdiği âyet-i kerimede meâlen şöyle buyurdu:
"Ancak onların hepsi bir değildir. Kitap ehlinden dosdoğru bir topluluk vardır ki, geceler boyu Allah`ın âyetlerini okurlar ve namaz kılıp secde ederler."402

Müşriklerin Tehdidi
Peygamberimiz ve Müslümanların Medine`de hürriyet ve huzurlu bir hayata kavuştuklarını gören müşrikler büsbütün rahatsız olup endişeye kapıldılar.
Medine`de onları rahat bırakmak istemiyorlardı. Mekke`de uyguladıkları, halkı Resûl-i Ekrem Efendimizden uzaklaştırma tarzını burada da tatbik etmek istiyorlardı. Bu maksatla onu himâyeye söz vermiş bulunan Ensara üst üste muhtıra mahiyetinde ağır dille yazılmış iki mektup gönderdiler. Mektuplarda, Ensarın bu himâyeden vazgeçmesi isteniyor, aksi takdirde başlarına gelecek her türlü hâdiseye razı olmaları gerektiğini belirtiyordu.
Fakat Kureyş müşriklerinin bu iki muhtırası da Medineli Müslümanlar üzerinde hiç bir menfi tesir meydana getirmedi. Bilâkis sert cevaplarla karşılandı. Böylece Mekkeli müşrikler, Medine`de korku ve tehditle kimseyi Hz. Resûlullahın aleyhine çeviremeyeceklerini de anlamış oluyorlardı.
Medinelilere gelen bu ihtar mektuplarından Peygamber Efendimiz de haberdâr olmuştu. Bu sebeple Medine devamlı teyakkuz halinde idi. Her an müşrik saldırısı olabilir ihtimaline binâen Resûl-i Ekrem Efendimiz, devamlı ihtiyatlı bulunuyor, Müslümanları da dikkatli ve tedbirli olmaya çağırıyordu. Bu yüzden uyumadıkları geceler bile oluyordu.
Gerçekten Medine`de Müslümanların durumu oldukça nazikti. Çünkü, buraya hicret etmekle Müşrik Arap kabilelerine boy hedefi olmuşlardı. Elbette, bunun karşısında her zaman uyanık bulunmak gerekiyordu. Müslümanlar en ufak bir gürültü, bir seslenişten dolayı hemen bir araya toplanıyorlardı.
Hatta bir gün, bir ses işitilmişti. Sesi duyan feryadı basmıştı. Her haslette zirvede olan Resûl-i Kibriyâ cesarette de zirve noktadaydı. Hemen kılıcını kuşanıp, atına atlayarak yanlarına varmış ve kendilerini teselli ve teskin etmişti. Enes bin Mâlik (r.a.) der ki:
"Ne zaman bir feryad kopsa, Resûlullahı atla oraya yetişmiş bulurduk."403
Mekkeli müşrikler Medineli Müslümanları Resûl-i Ekremin himâyesinden vazgeçirmek için sadece bu muhtıra mahiyetindeki mektupları göndermekle de kalmamışlardı. Bu meyanda bazı ekonomik tedbirlere de başvuruyorlardı. Ayrıca Medine`deki münafık ve Yahudîlerden bazılarını elde ederek, Müslümanlar arasına fitne ve fesad düşürmeyi de planlı bir şekilde yürütüyorlardı.
Bütün bunlara rağmen Medineli Müslümanlar Resûlullahı bağırlarına basmada, İslâmı yaşatmada, Muhacir Müslümanlara her türlü yardımda bulunmada zerre kadar tereddüde kapılmadılar ve geri durmadılar. Bilâkis daha ciddi ve samimi bir tarzda bu hizmetlerini devam ettirdiler.

393. Ravdü`l-Ünf, 2/16; Müslim, 4/120
394. Tecrid Tercemesi, 10/123
395. Buhari, 2/309
396. Sîre, 2/163; Belâzuri, 1/266
397. Tabakât, 1/235; İstiâb, 3/922; Mektubat, 92
398. Buharî, 2/335; Müsned, 3/108
399. Sîre, 2/164; Buhari, 2/335
400. Sîre, 2/164
401. A.g.e., 2/164
402. Âl-i İmrân Sûresi, 113
403. Tabakât, 1/373; Müslim, 7/72
 

Bu içeriği faydalı buldunuz mu?
Yorum yapmak için giriş yapın veya kayıt olun