Hz. Yusuf’un, kardeşlerine devlet malını ücretsiz vermesi, ailesini kayırmak anlamına gelmez mi?

- Hz. Yusuf, kıtlığın yaşandığı dönemde Mısır dışından gelen halklara bir bedel karşılığında erzak dağıtıyordu. Kendi kardeşleri de erzak almaya gelince, onlara hem erzak verdi hem de bir ücret almadı. Bunu Yusuf suresi 65. ayetten anlıyoruz. Benim anlayamadığım nokta şurası:

- Devlet yetkisini eline almış bir peygambe,r kendi ailesini neden kayırmıştır; bunu nasıl izah edebiliriz?

Değerli kardeşimiz,

Bu konuyu özellikle aşağıda meallerini verdiğimiz iki ayet çerçevesinde değerlendireceğiz:

“Yusuf, zahîre tartan görevlilerine de dedi ki: “Onların, zahîre karşılığında verdikleri mallarını da yüklerinin içine koyun. Böylece belki ailelerine döndüklerinde, bunun farkına varıp yine gelirler… Yüklerini açınca da, zahîre bedellerinin yükleri içine geri konulduğunu gördüler ve: “Baba, baba! dediler, daha ne istiyoruz, işte verdiğimiz zahîre bedellerimiz de bize geri verilmiş! Gidelim, yine evimize erzak getiririz, kardeşimizi de koruruz, hem bir deve yükü de fazla alırız. Çünkü bu sefer aldığımız, az bir ölçektir (ihtiyacımıza yetmez).” (Yusuf, 62,65)

1) Surenin 62. ayetinde Hz. Yusuf, memurlarına “kardeşlerinin zahîre karşılığında verdikleri mallarını (paralarını) da yüklerinin içine koyun” diyor ve gerekçe olarak da “Belki ailelerine döndüklerinde, bunun farkına varıp yine gelirler” mealinde ifadede yer aldığı üzere, “kardeşlerinin geri gelmesini sağlamak..”

Bu konuda genel olarak tefsirciler, 65. ayette yer alan “İşte verdiğimiz zahîre bedellerimiz de bize geri verilmiş! Gidelim, yine evimize erzak getiririz.” ifadesine dayanarak -olsa gerek-, "kardeşlerinin geri verilen paralarla bir daha erzak almayı düşündüklerini...” belirtmişlerdir. Halbuki, burada 62. ayette “Belki verdiğimiz bu paraların farkına varıp da bunun yanlışlıkla kaplarına girdiğini düşünerek geri gelirler” manasında anlamak hiç de ayetin ifadesine yabancı değildir.

Buna paralele olarak 65. ayette meal olarak yer alan “Baba, baba! daha ne istiyoruz, işte verdiğimiz zahîre bedellerimiz de bize geri verilmiş, dediler!..” ifadesini de aynı manaya yormak mümkündür. Nitekim bazı alimler buna yakın yorumda bulunmuşlar. (bk. Tantavî, et-Tefsiru’l-Vesît, ilgili yer)

2) Yusuf’un kardeşlerinin 65. ayetteki ifadeleri, babalarını kardeşleri Bünyamin’i göndermeye razı etmeye yönelik olması da mümkündür. Yani: kendi içlerinde “buldukları paranın yanlışlıkla kaplarına girdiğini, bunu götürüp geri vermeleri gerektiğini” düşünmüş olmakla beraber, babalarını Bünyamin’i göndermeye ikna etmek için “İşte bize paramızı da geri iade ettiler, daha ne istiyoruz..!" demiş olmaları da mümkündür.

3) Hz. Yusuf, elinde geniş imkânları olan bir reis olarak, anne-babasının da içinde bulunduğu ailesine bakmakla yükümlüdür. Kıtlık döneminde, fazla paralarının olmadığını da bildiği için, onlara bu tarzda yardımda bulunması önemli bir görevidir.

4) Burada Yusuf’un asıl maksadı, bütün ailesini yanına almaktır. Bunun bir mukaddimesi olarak ana-baba bir kardeşini yanına getirtip durumunu onu açmak istemiştir. Bunun için de ücret olarak ödedikleri paralarını gizli olarak kaplarına koyduğu gibi, “Kardeşiniz getirmezseniz size bunda sonra zahire yok.” uyarısında da bulunmuştur. Bu işi sonuçlandırdığı zaman -şayet devletin malı- olan bir şey harcanmışsa, onu yerine koymayı düşünmüş olabilir.

5) Geri verdiği ücretleri kendi cebinden ödemiş olabilir...

Hülasa, çok farklı amacı ve değişik ihtimalleri bulunan bu konuya dayanarak, bir kimsenin devlet malını kendi yakınlarına peşkeş çekmesi elbette doğru olmaz...

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet