Alzheimer hastasının zekatı verilmeli mi?

- Babam alzheimer hastası. Para takıntısı çok fazla. 150 gr altını ve 1000 dolar parası var. Daha önceki yıllarda zekatını verirdi. Şimdi vermek istemiyor sinirleniyor. Oruç yasak onun fidyesini veriyor, ama zekat desen inanmıyor kızıyor.
- Acaba annem ondan gizli paranın zekatını vermeli mi?
- Nasıl bir yol izlemeliyiz?

Değerli kardeşimiz,

Babanız, daha önceki yıllarda sağlıklıyken zekâtını verdiğine göre, sağlığı yerinde olsaydı yine vereceği yüksek ihtimal olduğundan, malının zekâtı verilir, verilen zekâtın sevabını alır, bunu ona söylemeniz gerekmez.

Alzheimer / alzaymır hastalığının başlangıç, orta ve ileri derecede olmak üç çeşidi bulunmaktadır.

Hanefilerin dışında diğer mezhepler, zekât ibadeti için kişide mükellefte aranan şartları aramamışlar, ayetlerin zahiri ile amel etmişlerdir. Zekât malla ilgili olduğundan kişinin durumu önemli değildir.

Âlimlerin çoğunluğuna göre, nisap miktarı malın olması zekâtın farz olması için yeterlidir. Kişinin deli, bunak, sefih veya yaşının küçük olması durumu değiştirmez. Sayılan gruptakilerin her birinin zekâtını velileri vermelidir.(1)

Alzheimer hastalığına yakalanan kişi hakkında cumhurun görüşü esas alındığında, her üç aşamada da zekâtının velisi tarafından verilmesi gerekir.

Hanefiler zekâtı ibadet kabul etmiş, kişinin zekâtla mükellef olabilmesi için zekât verirken mutlaka niyet ve kastının bulunması gerektiğini, ifade etmişlerdir.

Zekât gibi ibadetler vekalet yoluyla gerçekleşemeyeceğinden, eda ehliyetine sahip olmayan çocuğun iradesi dışında ergenlik öncesi malının zekâtının verilemeyeceğini kabul etmişlerdir. Onlara göre ergenliğe girdikten sonra vekâlet yoluyla zekât verilebilir; çünkü bu durumda çocuğun kendi iradesi vardır. Ergenlik çağına girmeyen çocuk diğer bedenî ibadetlerle mükellef olmadığı gibi zekât ibadetiyle de mükellef değildir. Ancak ergenliğe girince durumu değişir, ergenlikle birlikte niyet ve kasıt kişide vardır.(2)

Hanefiler görüşlerine şu hadisi delil almışlardır:

“Üç kişiden sorumluluk kaldırılmıştır: Uyuyandan uyanıncaya kadar, akıl hastalığına duçar olandan aklı başına gelinceye kadar ve çocuktan büluğ (ergenlik) çağına gerinceye kadar.”(3)

Hanefilerin görüşü esas alındığında nasıl ki namaz, hac gibi ibadetlerle aklı olmayan kişi mükellef değilse, alzheimer olan kişi de zekât vermekle mükellef değildir. Alzheimer olan kişiye veli tayin edilip onun adına malından zekât verilemez.

Zekâtla ilgili ayet ve hadisler incelendiğinde zekâtın, kişinin durumuyla değil mal sahibi olmasıyla ilişkilendirildiği görülecektir. Ayette “Onların mallarından, onları kendisiyle arındıracağın ve temizleyeceğin bir sadaka (zekât) al ve onlara dua et...” denilmektedir.(4)

Ayette zekâtı onlardan al değil onların mallarından zekât al denilmiştir.

Aynı şekilde Hz. Peygamber (asm) Muaz b. Cebel’i Yemen’e gönderirken ona “…Allah’ın kendilerine, zenginlerden alınıp fakirlere verilecek zekâtın farz kılındığını bildir. Eğer, bunu kabul ederlerse, sakın mallarının en kıymetlilerini alma!...”(5) demiştir.

Hadiste ifade edilen zengin kavramı küçük, deli, alzheimer hastası gibi bütün kişileri kapsamaktadır.

Dolayısıyla zengin olan alzheimer hastasının zekâtla mükellef olması sosyal adaletin gerçekleşmesine katkı sağlar. Zira zekât zenginlikten kaynaklanan mali bir ibadettir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Küçük çocukların ve akıl hastalarının mallarına zekât düşer mi ...

Kaynaklar:

1) Serahsî, el-Mebsût, 2/162, 163; el-Mevsûatü’l-fıkhiyyetü’l-Kuveytiyye, “Nevâkızü’t-teyemmüm”, 16/105.
2) Serahsî, el-Mebsût, 2/162, 163.
3) Ebu Davud, Hudud, 17.
4) Tevbe, 9/103.
5) Buhari, Zekât, 1; Müslim, Eyman, 7; İbn Mace, Zekât, 1.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet