Cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar zincire vurulur, ne demek?

- Bir hadiste, Ramazan ayı girdiğinde Cennet kapıları açılır, cehennem kapıları kapanır ve şeytanlar zincire vurulur, denilmiş. Bu hadisi nasıl anlamalıyız?
- Cennet kapıları nasıl açılır, cehennem kapıları nasıl kapatılır, şeytanlar nasıl bağlanır?
- Bu gibi hadisleri yanlış yorumlayanlar veya inkar edenler var, ne dersiniz?
- Müşkil hadisler konusuna bakışımız nasıl olmalı?

Değerli kardeşimiz,

İlgili hadis şöyledir:

 اِذَا دَخَلَ رمَضَانُ Ramazan ayı girdiğinde  فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الْجنَّةِ cennet kapıları açılır  وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ  cehennem kapıları kapanır  وسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ ve şeytanlar zincire vurulur. (Buhari, Savm 5;  Müslim, Sıyam 2; Neseî, Sıyam 5)

Bazı hadis-i şerifleri, okursunuz ve anlarsınız. Bazılarının manasında ise, bir zorluk vardır. Bu tip hadisleri konu edinen hadis bilim dalına, "müşkilü'l-hadis" denir. Hadisleri doğru anlamak için, bu ilmin bilinmesi ve bu ilim erbabının eserlerinin okunması gerekir.

Şu bir kaidedir: Bir fende veya sanatta, münakaşaya sebep olan bir konuda, o fennin ve sanatın uzmanlarının sözü geçer. O fenden olmayan birisi, ne kadar dahi de olsa, sözü o meselede geçmez. Mesela, bir hastalığın keşfinde, küçük bir doktorun sözü, büyük bir mühendisin sözüne tercih edilir. Çünkü mesele tıptır, tıp ilminde söz de doktorlarındır.

Aynen bunun gibi, bir hadis izah edilecekse, söz hakkı, hadis hafızlarının ve alimlerinindir. Ezberinde yüz bin iki yüz bin hadis olan bir alim mi hadisi daha iyi anlar; yoksa bu ilmin erbabı olmayan, ezberinde iki yüz hadis bile olmayan birisi mi hadisi daha iyi anlar?

Bu izahları şundan yapıyoruz: Her gün değişik ortamlarda birilerini görüyorsunuz. Hadisler hakkında ahkam kesiyorlar. Bir kısmı hadisleri toptan inkar ediyor. Bir kısmı, akıllarına yatmayan hadisleri inkar ediyor. Peki bunlar hadis hafızı mıdır? Hayır. Hadis alimi midir? Hayır. Ezberlerinde kaç hadis vardır?.. İnanın 100 hadis bile yoktur. O halde bunlardan uzak durmak ve işin uzmanı olanlardan okumak ve onların açıklamaları dinlemek gerekir.

Bu hatırlatmadan sonra, şimdi geldik hadisimizin izahına:

Hadis-i şerifte, Ramazan geldiğinde, cennet kapılarının açıldığından, cehennem kapılarının kapandığından ve şeytanların zincire vurulduğundan haber verilmiş.

Bu hadisin manası hakkında, âlimler farklı izahlar yapmış. Bu izahların bir kısmı şöyledir:

Kadı İyaz der ki: Hadiste bir mecaz olabilir. Yani lafızların hakiki manası değil, mecaz mana murad olabilir. Bu ihtimale göre, hadisin manası şöyle olur:

Cennet kapılarının açılmasından maksat, cennete girmenin sebebi olan ibadetleri, Allah’ın kullarına açması ve kolaylaştırmasıdır.

Cehennem kapılarının kapanmasından maksat, kişinin, kendisini cehenneme sokacak isyanlardan çevrilmesi ve günahlardan uzak tutulmasıdır.

Şeytanların bağlanmasının manası ise, onların müminleri şaşırtma, aldatma ve şehvetleri süsleme gibi işlerden, aciz bırakılmasıdır.

Eğer hadiste bir mecaz varsa, manası budur. Bununla birlikte, hadisin zahiri manasında olması da mümkündür. Yani ramazan geldiğinde, cennetin kapıları bizzat açılır, cehennemin kapılar kapanır ve şeytanlar zincirlenir.

Bütün bunlar, ramazan ayının girmesine, saygınlığının büyüklüğüne ve şeytanın müminlere eziyetten men edildiğine, bir alamet ve bir işarettir.

Demek Kadı İyaz Hazretleri, hadis-i şerifi, hem mecaz manasıyla, hem de hakiki manasıyla izah etmiş ve "İki ihtimal de olabilir" demiş.

Hadis-i şerif hakkında 2. izah, Zeyd İbnu-l Münir Hazretlerine aittir. O der ki: Hadisin zahiri manasının esas alınması daha evladır.

Hadis-i şerif hakkında 3. izah, İmam Kurtubi Hazretlerine aittir. İmam Kurtubi Hazretleri de hadisi, zahiri manasına hamletmiş ve hakiki manayı tercih etmiş.

Eğer hadiste zahiri mana kastedilmişse, bu durumda şu soru ortaya çıkar:

Eğer ramazanda şeytanlar zincirleniyorsa, nasıl oluyor da insanlar günah işliyor, ve isyanlar çokça meydana geliyor? Eğer şeytanlar bağlansaydı, bunların meydana gelmemesi lazım gelirdi?

Bu soruya İmam Kurtubi Hazretleri, şöyle cevap veriyor:

1. Bağlananlar, şeytanların tamamı değil; bir kısmıdır. İnsanları aldatan da bunlardır.

2. Orucu şartlarına uyarak ve adabını gözeterek tutanlarda, günah işlemek çok az görülmektedir. Bu da şeytanların bir kısmının bağlandığını, ispat eder.

Ayrıca şunu da unutmayalım ki: İnsanı sadece şeytan değil, nefsi de aldatır. Bütün şeytanlar bağlı olsa bile, insanı aldatmak için nefsi yeter.

Bazı hadis alimler ise, hadis-i şerifi daha farklı izah etmişler. Bunlar hadisi mecaza hamletmişler ve "mecazdan şu mana murattır" demişler: Bu hadis, kişiden ibadeti terk etmek gibi bir bahanenin kaldırıldığına bir işarettir. Sanki ona şöyle denmektedir:

Şeytanlar bağlandı, artık sana zarar veremezler. O halde ne ibadetleri terk ne de kötülükleri işlemede onları bahane edip, kendine bir mazeret gösteremezsin.

Bu da hadisin farklı bir izahı.

- Peki bütün bu izahlardan sonra, biz hangisini kabul edicez?

Hadisin manası hakkındaki bu izahları bileceğiz ve sonra diyeceğiz ki: Allah'ın Resulü (asm) hangi manayı kastetmişse, ben o manaya iman ettim, kabul ettim, tasdik ettim. En iyisini Allah bilir.

Ya da şunu yapacağız: Bu izahlardan hangisi, aklımıza daha çok yatıyorsa, kalbimiz hangisini daha kolay kabul ediyorsa, onu kabul edelim; ancak diğer izahlara ilişmeyelim ve şöyle diyelim:

"Ben bu izahı kabul ediyorum, ama diğerlerini de reddetmiyorum. Allah hangi manadan razı ise, gönlümü o manaya çevirsin."

Müşkil hadislere bakışınız, işte bu olmalı.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet