Cennetliklerin çoğu eblehler mi?

“Cennetliklerin çoğu eblehlerdir. Nice zayıf kişiler vardır ki Allah’a yemin ettiklerinde Allah onların bu yeminlerini haklı çıkarır.”
- Bu söz hadis midir, kaynakları, sıhhat durumu nedir?
- Eğer hadis ise nasıl anlamak gerekir?

Değerli kardeşimiz,

Bu hadisi Bezzar rivayet etmiştir. (Müsnedu’l-Bezzar, h.no: 6339)

Bezzar rivayetin zayıf olduğuna işaret etmiş, “şayet sahih olursa uygun bir manasının olduğunu düşünmek gerekir” diye de eklemiştir. (a.g.y; Keşfu’l-estar, h.no: 1984)

İmam Gazali de bu hadisi rivayet etmiştir. (İhya, 3/18)

Hadisin tahricini yapan Zeynu’l-Iraki, bu rivayetin zayıf olduğunu belirtmiştir. (Tahricu Ahadîs’l-İhya/İhya ile birlikte, a.g.y)

- Bu rivayetin zahiri manası, İslam’ın ruhuna ve Kur'an’ın beyanlarına taban tabana zıttır. Nitekim, bu konuda ilme teşvik eden, aklın kullanılmasını emreden pek çok ayet vardır. (Misal olarak bk. Al-i İmran, 3/190-195; Rad, 13/19-23)

Numune olarak şu iki ayetin mealine bakalım:

“Tâğût’a ibâdet etmekten kaçınan ve Allah’a içten yönelenlere gelince, onlar için müjde vardır. Öyle ise kullarımı müjdele! Onlar ki, sözü dinleyip de en güzeline uyarlar. İşte onlar, Allah’ın hidâyete erdirdiği kimselerdir ve aklıselîm sahibi olanlar da onlardır.” (Zümer, 39/17-18)

Kur'an’a göre asıl eblehler cehennemlik olanlardır:

Misal olarak şu iki ayetin mealine bakabiliriz:

“Şüphesiz biz, cinlerden ve insanlardan birçoğunu cehennem için yarattık. Onların kalpleri / akılları var, ama onlarla anlamazlar; gözleri var, fakat onlarla görmezler; kulakları var, fakat onlarla işitmezler. Onlar hayvanlar gibidir. Hatta daha da şaşkındırlar. İşte bunlar gâfillerin ta kendisidir.” (A’raf, 7/179)

“(Cehennemlikler) dediler ki, eğer biz (dünyada) hakkı dinleseydik veya aklımızı kullansaydık (bugün) cehennemliklerle berbar olmazdık, dediler...” (Mülk, 67/10)

Hülasa; bunlar gibi birçok ayetin açık ifadesinde cennetliklerin akıllı, cehennemliklerin geri zekâlı olduklarına dikkat çekilmiştir.

- Şayet bu rivayet sahih olsaydı, şöyle denilebilirdi:

Cennetlik olanların dünya hayatında, kötülükleri yapmada maharetleri yoktu. Fitne fesat çıkaracak şekilde “saman altından su yürütme” becerileri yoktu. Dünya ile ahiret meselelerinden birini tercih etmek zorunda kaldıkları zaman, dünyalarını ahiretlerine öyle feda ediyorlardı ki, görenler onları ahmak sanırdı. Cerbeze ile hakkı batıl, batılı hak gösterecek  şımarık bir zekaları yoktu... Ve hakeza...

Sorudaki “Nice zayıf kişiler vardır ki Allah’a yemin ettiklerinde Allah onların bu yeminlerini haklı çıkarır” mealindeki hadis, önceki hadisin bir parçası olduğundan, bu da rivayet bakımından zayıftır. Ancak az farklı ibarelerle sahih kaynaklarda yer almıştır.

Sahih kaynaklarda bu hadisin tercümesi şöyledir:

“Allah’ın kullarından öyle kimseler var ki yemin etse Allah yemininin yerine gelmesini sağlar, onu temize çıkartır.” (Buhari, Diyat 19, Sulh 8; Müslim, Kasame 2)

Diğer bir rivayet şöyledir:

“Saçı-başı dağınık, kapılardan kovulan nice kimseler var ki yemin etse, Allah yemininin yerine gelmesini sağlar, onu temize çıkartır.” (Müslim, Birr 138, Cennet 48)

Bu hadislerdeki tema; dünyadaki kıymetlerin ahirette her zaman geçerli olmayacağına dairdir. Bir kimse dünyada, dünyanın “değer kriterleri” bakımından makam, servet, soy-sop, nüfuz gibi unsurlara sahip olmadığı halde, cennette tabir caizse, en üst köşede oturabilir.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet