Dört mezhebin müzikle ilgili görüşü nedir?

- 4 mezhebin her birinin müzikle ilgili baskın görüşü nedir?
- 4 mezhebin de müzik aletlerini haram saydığını biliyorum.
- 4 mezhebe göre de şarkı söylemek caiz midir?
- Peki ya def?
- 4 mezhep arasında def çalmak her zaman haram mıdır? Yoksa sadece bayram ve düğünlerde mi caizdir?
- Hâkim görüş nedir?

Değerli kardeşimiz,

Musiki veya müzik (sema, gına) kadın veya erkek tarafından ses ve alet (çalgı) ile icra edilen malum sanatın bütün şubelerini içine alır. İslâmî hüküm bakımından bu şube ve şekiller arasında fark vardır. Ayrıca müziğin icra edildiği yer ve maksadın da hükme tesiri söz konusudur.

Müziğin hükmünü tayin eden delillere geçmeden önce, fıkıh mezheplerinin telakkisini özetleyelim:

1) Hanefi mezhebine göre musiki icrası ve bunu dinlemek haramdır. Bu hüküm, değnek ve çubuğun bir yere ahenkli bir şekilde vurulmasını dahi içine almakta ve haram saymaktadır.(1)

Hükmün bazı istisnaları vardır: Savaşta vurulan kös ile düğünlerde çalınan def.

Müzik başkalarına dinletmek için değil de kendini dinlendirmek ve yalnızlığı defetmek için yapılırsa, İmam Serahsi'ye göre caizdir; Merginani'ye göre bu da haramdır.(2)

İmam Ebu Yusuf'a sormuşlar: Düğün dışında, mesela kadının ve çocuğun kendi evinde def çalmasına ne dersin? Şu cevabı vermiş: Bunda kerahet yoktur. Aşırı oyun ve teğanni olursa onu mekruh görürüm.(3)

Hanbeli mezhebi bu konuda -genel çizgileriyle- Hanefî mezhebi gibidir.

2) İmam Şafi ve Malik'ten ikişer görüş nakledilmiştir.

Bunlardan birine göre bu iki imam müziği mekruh saymışlar, diğerine göre ise -yanında bir haram işlenmediği, harama alet edilmediği takdirde- mübah görmüşlerdir.

Şafi mezhebinden Gazali ile Malikilerden Kettani’nin görüşlerine daha sonra yer verilecektir.

3) Zahiriye mezhebi ile genellikle sofiye tarikatları, musikinin bütün nevileriyle mübah olduğunu müdafaa etmişlerdir.(4)

Musikinin lehinde ve aleyhinde görüş bildiren fıkıh bilginleri bazı ayetlerle istidlal etmişlerse de (bk. Lukman, 31/6; Zümer, 36/18) bunların musikiyi hedef aldığı kesin değildir.

Hadislere gelince, Rasul-i Ekrem (asm)'in düğün, bayram, karşılama gibi münasebetlerle icra edilen müziği tasvip ettiği, düğünlerde bunu teşvik eylediği sağlam rivayetlere dayanmaktadır.

Ayrıca müziğin -bir harama alet edilmeden yalnızca saz ve ses müziğinin- haram kılındığına dair sahih hadisin bulunmadığı söylenmiştir.(5)

Faslı Abdulhay el-Kettani, Hz. Peygamber (asm) devri kültür ve medeniyetinden bahseden iki büyük ciltlik eserinde (et-Terâtibu'l-idâriyye) musikiye 25 sayfa ayırmış, bütün çeşitleriyle caiz olduğunu gösteren deliller getirmiş, bu konuda yazılmış 20 eserin ismini vermiştir.(6)

Bu müellifin tespitine göre sahabeden Hz. Ömer, Hz. Osman, Abdurrahman b. Avf, Ubeyde b. Cerrah, Sad b. Ebi-Vakkas, Ebu Mesud, Bilal, Abdullah b. Zübeyr, Hassan, İbn Amr, el-Mugira b. Şube gibi zevatın müzik dinledikleri rivayet edilmiştir.

İmam Gazali, İhya isimli eserinin 35 sayfasını bu meseleye ayırarak, bütün söylenenleri tahlil etmiş, delilleri karşılaştırmış ve şu neticeye varmıştır:

Musiki ister ses ister alet ile olsun tek hükme bağlı değildir: Haram, mekruh, mubah ve müstehap olabilir.

1) Dünya arzusu ve şehvet hisleri ile dolup taşan gençler için yalnızca bu duyguları tahrik eden müzik haramdır.

2) Vakitlerinin çoğunu buna veren, iştigali âdet haline getiren kimse için mekruhtur.

3) Güzel sesten zevk alma dışında bir duyguya kapılmayan kimse için müzik mubahtır, serbesttir.

4) Allah sevgisi ile dolup taşan, duyduğu güzel ses kendisinde yalnızca güzel sıfatları tahrik eden kimse için müstehaptır.(7)

Gazali incelemesini sürdürürken, müziğin duruma göre ya mubah veya mendup olduğunu, onu haram kılan şeyin kendisi değil, dıştan arız olan beş sebepten ibaret bulunduğunu ifade ederek şöyle devam ediyor:

1) Şarkı söyleyen kadın olur, dinleyen de kadın sesinin şehvetini tahrik edeceğinden korkarsa dinlemek haramdır. Burada haram hükmü müzikten değil, kadının sesinden gelmektedir. Aslında kadının sesi haram değildir; ancak şehveti tahrik ederse Kur'an okumasını bile dinlemek haram olur.(8)

2) Müzik aleti içki meclislerinin sembolü olan aletlerden ise, bunu kullanmak haram olur; diğerleri mubah olmakta devam eder.

3) Şarkı ve türkünün güftesi bozuk, İslam inancına ve ahlakına aykırı ise, bunu müzikli veya müziksiz söylemek ve dinlemek haramdır.

4) Gençliği icabı şehevî duyguların mahkumu olan bir kimse, aşırı derecede müziğe düşer, müzik onun yalnızca cinsi arzusunu tahrik ederse, onun müzikten uzak durması gerekir.

5) Sıradan bir insanın müzik, şehvetini de ilahi aşkını da tahrik etmediği halde bütün vakitlerini alır, onu başka işlerden alıkoyarsa yine haram olur.(9)

Kaynaklar:

1) el-Merginânî, el-Hidâye (kerâhiye bahsi).
2) İbn el-Hümâm, Fethu'l-Kadîr, 6/36.
3) el-Aynî, Umdetu'l-Kari, 3/359.
4) İyi bir hülâsa için bk. Süleyman Uludağ, İslâm açısından Mûsikî ve Semâ, İstanbul. 1976, s. 168-187.
5) Şevkani, Neylü’l-evtar, 8/107.
6) Kettani, et-Terâtib, 2/120-145.
7) Gazali, İhya, 2/302.
8) Hanefilerden Buhari şarihi allame Aynî de "Bayramda iki cariyenin okuduğu şarkıyı Hz. Peygamber'in ve Ebu Bekir'in dinlediklerinden hareketle aynı neticeye varmıştır. Umdetu'l-Karî, 3/360.
9) Gazali, İhya, 2/279-281.(özetlenmiştir.).

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet