Madde bağımlısı çocuğuma nasıl yaklaşmalıyım?

- Çocuğumu bu illetten vazgeçirmek için nasıl bir yol izlemeliyim?

Cevap

Değerli kardeşimiz,

Bir çocuğun bağımlı olmasının birçok sosyal ve psikolojik nedenleri var. Bunlar içinde en önemlisi anne-babanın kendi arasındaki olumsuz ilişkileri, boşanmaları ve çocukla sağlıklı olmayan ilişki biçimleri büyük yer tutar. Aile içindeki gergin ve çatışmalı ortam, çocuğun anlaşılmaması, takdir ve övgü almaması, suçlanması, ilgisiz bırakılması, denetimsiz bırakılması, gücü ve yaşına uygun sorumluluklar verilmemesi vb. maalesef bağımlılığa götüren etkenlerdir.

Bunun dışında anne-babanın, çocuk eğitiminde tutarlı olmaması, dengesiz davranması, asosyol çocuğa uygun bir çevrenin ve arkadaş ortamının sağlanmaması da bağımlılığa götüren nedenlerdir.

Bunun yanında ailenin sorun çözme biçimi de etkilidir. Yani, anne-baba ve aile bireyleri sorunlarını konuşarak değil de çözümü alkolde, sigarada, kavgada, ilaç kullanmakta, susmakta, kaçmakta görüyorlarsa çocuklar da aynı davranış biçimini örnek alıyorlar. Sorun ve sıkıntılarını konuşarak, anlatarak değil de ebeveynleri gibi madde de arayabiliyorlar.

Bu nedenler, sorunun kaynağını göstermekle kalmıyor, bize aynı zamanda çözümün de nerede olduğunu gösteriyor.

1) Birinci şart, tıbbı tedavi aldırın

Madde bağımlılığı, öyle bir ilettir ki, zamanla kişi istese bile kurtulması zordur. Çünkü madde o kişi için artık ihtiyaç haline geldiğinden, almazsa yoksunluk yaşar, depresyona girer, kriz geçirir ve kendi iradesini devre dışı bırakabiliyor. Onun için çocuğunuzu mutlaka ilgili birimlere götürüp tıbbı tedavi aldırmanız gerekir.

2) Değişim için sabırlı olun, acele etmeyin

Çocuğu madde bağımlısı olan anne-babalar, haklı olarak çok üzülür ve bir an önce bu durumdan çocuğunu kurtarmak isterler. Bu telaş ve sabırsızlık içinde hiçbir şey gözlerine gelmez, maddi ve manevi her şeylerini feda etmeye hazırdırlar. Oysaki iyileşme, kurtulma süreci uzun sürer.

Bundan dolayı sürecin uzun olacağını kabul edin, sabır, tevekkül ve dua ile sonuçları bekleyin. Unutmayın bu da bir musibettir, imtihan vesilesidir. İnsan ise musibetlere karşı elinden gelen maddi ve manevi tedbirleri aldıktan sonra sabır ve tevekkülle mükellefidir.

3) Öncelikle siz, ona karşı şimdiye kadar olan davranış biçiminizi değiştirin

Ergenler, ergenliğin verdiği doğal isyankârlık ortamlarında anne-babaları ile uyuşmayı genelde reddederler. Sonuçları ne olursa olsun, her şeyi göze alıp uyuşmazlığı tercih edebilirler.

Bu nedenle öncelikle anne-babanın değişmesi gereklidir. Anne-baba değişince o da değişmeye başlar. Bir başka deyişle, anne-baba bir “büyüklük” yapmalıdır.

4) Çocuğunuzla çatışmak yerine onun farklı olduğunu kabul edin

Anne-babalar, madde bağımlısı çocuğun farklı olduğunu kabullenmezler; bundan dolayı da diğer çocuklardan bekledikleri davranış biçimlerini beklerler. Bu da çocuğu daha fazla strese ve bunalıma sokar, girdiği bataklıktan çıkmasını zorlaştırır.

Onun için çocuğunuzun normal çocuklardan farklı olan davranışlarını kabul edin. Farklı olduğunu kabullenmek, tüm davranışlarını onaylamak anlamına gelmez. Sadece onlara farklı bir gözlükle bakmak anlamına gelir.

Çocuğunuzun farklı olduğunu kabullenmeniz size yakın olmasını, sizden kaçmamasını ve kendisini de sizi de daha çok sevmesini sağlar. Bu durum değişimin başlangıcı olabilir.

5) Beklentinizi düşürün, zararı azaltmaya odaklanın

Bu süreç hiçbir zaman zararsız atlatılacak bir süreç değildir. Bu dönemin en az zararla atlatılması gereklidir.

Zararsız atlatmaya kalkmak, beklentinin ve dolayısıyla baskının artmasına yol açar. Baskının artışı ise, gidişi değiştirmez aksine atılan her adımı bozabilir.

Bu nedenlerle beklentiyi düşürmek iyi bir hedef olabilir. Beklentinin düşmesi sizi de rahatlatacak, kabullenmeyi artıracaktır. Süreç içindeki zorlukların aşılmasını kolaylaştıracaktır. Hayal kırıklığı, umutsuzluk ve karamsarlık duygularını da azaltacaktır.

5) Çocuğunuzla sorunla ilgili yüzleşin ve daha kaliteli iletişim kurun

Madde bağımlısı veya kullanıcısı olan çocuğunuzla bu konuyu sakin bir ruh haliyle konuşun.

Burada dikkat etmeniz gereken şey, anne-babadan hangisi daha sakin ve öfkesine hakim olabiliyorsa o konuşmalıdır. Bir kez değil, defalarca sizinle her şeyi konuşmasına ve anlatmasına izin verin. Ona, nasihatten ziyade, anlaşılmak daha iyi gelecektir.

6) Kriz anında susun, çocuğunuzla tartışmaya girmeyin

Kriz anları bu çocuklar ile ebeveynleri arasında sık sık yaşanan ve çözülmesi gereken en önemli sorun alanlarından birisidir.

Örneğin tüm çabalara rağmen çocuk uyuşturucu kullanmıştır ve eve sarhoş gelmiştir. Bu durumda ebeveynlerin yaptığı en büyük hata öfkelenmek ve tartışmaktır. Halbuki çocuk o sırada sarhoş ve ne olduğunu muhakeme edecek durumda olmayabilir.

Aslında eve gelirken tüm bunların olacağını da bilmekte ve belki de neler olacağını görmek istemektedir. O tartışmaya hazırdır ve gençliğinin verdiği ateşle her şeyi göze alabilir. Halbuki değişimin başlangıcında olan ebeveynler için tartışma istenen en son şeydir.

Bu nedenle ebeveynler, kriz anında tartışmak yerine sorunu konuşmayı ertelemeyi seçmelidirler.

Tabii bunu yaparken durum tespiti yapmalıdırlar. Örneğin eve maddeli geldiği ve bunun anlaşıldığını nötr bir şekilde çocuğuna aktarmalı ardından sessizliğe bürünülmelidir.

Ertesi gün, çocuğun iyi olduğu bir dönemde konu gündeme gelebilir. Konunun gündeme geç gelmesi ebeveynler için bir avantajdır. Çünkü bu dönem içinde genç bunun sorgulamasını kendi içinde yapacaktır.

7) Arkadaşlarını reddetmek yerine, kim olduklarını açıklamak

Madde kullanıcısı çocuğunuzun arkadaşlarıyla stratejik bir biçimde uğraşmayı da öğrenmek önemlidir.

Tabii ki çocuğunuzu takip edin kiminle arkadaşlık kurduğuna bakın. Ancak arkadaşlarını reddetmek, çocuğunuzun bu arkadaşlara daha çok bağlanmasına neden olabilir. Bundan dolayı doğrudan arkadaşlarına karşı gelmek yanlış olacaktır. Onun yerine, kendi düşüncelerinizi söyleyin.

8) İletişim ve stresle başa çıkma becerilerini öğrenin

Bir insanın sorunlarıyla başa çıkması için en iyi yöntemlerden biri de yeni beceriler kazanmasıdır. Çocuğunuzu desteklerken ve yönlendirirken siz de yeni beceriler kazanmaya çalışın.

Bunlar arasında iletişim ve stresle başa çıkma en başta gelmektedir. Sorun çözme ya da kendini ortaya koyma becerileri de önemlidir.

9) Ona sorumluluk verin

Çocuğun kendi sorumluluklarını almayı öğrenmesi çok önemlidir. Madde bağımlısı olanlarda, sorumluluk alma ve kendi sorumluluklarını yüklenme oranı çok düşüktür. Bu gençler ve çocuklar, tüm sorumluluklarını başkalarına yüklemeye çalışırlar. Böylece yaşamlarının sorumluluğunu almaz ve madde kullanmaya devam ederler. Aynı şekilde kendi bedenlerinin sorumluluğunu da almadıkları için, madde kullanımı ne kadar zarar verirse versin madde kullanmaya devam ederler.

10) Olumlu davranış ve eylemlerini destekleyin

Madde bağımlısı da olsa, onun da yaptığı doğru şeyler var. Hep onun kötülerinin ya da yanlışlarının üstüne odaklanmak, başarıyı getirmez.

Bu nedenle, olumlu davranışları da görülmeli ve bu davranışları yüzünden övülmelidir. Kimi zaman olumlu davranışları dolayısıyla ödüllendirilebilir. Kötü davranışlar yerine iyi davranışlar üstüne konsantre olunmalıdır.(1)

İlave bilgi için tıklayınız:

- İnsanda bağımlılık yapan, zarar veren her şey haram mıdır ...
- Alkol alışkanlığından kurtulmak için hangi duaları okumalı ve nasıl ...
- Uyuşturucu maddelerinin zararları ve belirtileri nelerdir?

1) Bu metin hazırlanırken http://www.ogelk.net/dosyadepo/aile.pdf sitesinden faydalanılmıştır.

Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet